Na zdjęciu: Afryka, Uganda, osiedle w Masindi. Sierociniec, 1943 rok, klasa IV szk. powsz. Nauczyciele - siedzą od lewej: P.P. Dadejowa, Minkowska, Kinasz-Surowiecki, Kwiatkowa, Pomorski, Pomorska /siostra/, Kułakowska. Na odwrocie:1943 r. Masindi. Szkoła N. 3 klasa 4-ta. Dadejowa, Minkowska, Kiniasz, Kwiatek, Pomorska, Pomorka, Kulakowska

Na zdjęciu:Afryka, Uganda, osiedle Masindi, 1943 rok. Wychowawczynie sierocińca.Na odwrocie:1943 r. Masindi-Uganda, szkoła nr 3, klasa 4-ta. nauczyciele siedzą od lewej: P. Dadejowa, Minkowska, Kinasz-Surowiecki, Pomorski, Pomorska (siostra), Kułakowska. 

Studentka Uniwersytetu Pedagogicznego w Krakowie odnawia napis na płycie grobu Polaka pochowanego w Masindi w Ugandzie. Akcja ta odbyła się w październiku i listopadzie 2009 roku w ramach projektu  ,,Pamiętamy. Polskie cmentarze wojenne w Afryce. Uganda – Tanzania 2009”.

Mieszkaniec Masindi pomaga studentom Uniwersytetu Pedagogicznego w Krakowie odnawiać polskie groby i tablice pamiątkowe na miejscowym cmentarzu. Akcja ta odbyła się w październiku i listopadzie 2009 roku w ramach projektu ,,Pamiętamy. Polskie cmentarze wojenne w Afryce. Uganda – Tanzania 2009”.

• Wspomnienia Romualdy Wieligdy-Czerepak  z okresu drugiej wojny światowej i okresu po jej zakończeniu, w których opisuje swoją tułaczkę wraz z rodziną. W pierwszej części relacji opisuje zesłanie do Kazachstanu i Uzbekistanu, podróż, pracę i warunki panujące na miejscu. Opowiada o trudnej sytuacji rodzinnej, która doprowadziła do śmierci ojca i rozłąki z matką. Następnie kontynuuje opowieść, kiedy to opuściła Syberię wraz z Armią Andersa i udała się w podróż do Afryki. Opowiada jak wyglądały obozy przejściowe wojska polskiego i towarzyszących im cywili na obczyźnie. Wspomnienia kończy opis drogi powrotnej do ojczyzny.]
•  
• Zakres chronologiczny: 1940 - 1947
• Miejsca wydarzeń: Tajkury (dawna gmina Zdołbice, powiat Zdołbunów, województwo wołyńskie), Wołogda (Rosja), Омск (Omsk, Rosja), Karkin Batasz (po uzbecku "Dolina Śmierci"), Türkmenbaşy (Turkmenbaszy, dawniej Krasnowodzk, Krasnowodsk, Красноводск, Turkmenistan), Bandar-e Anzali (dawniej Pahlevi, Iran), تهران (Teheran, Iran), Mombasa (Kenia), Koja (osiedle polskie w Ugandzie), Genova (Genua, Włochy).

Relacja Władysława Wieczorka dotycząca życia codziennego w polskiej kolonii w Trumilly w Alzacji, warunków pracy, szkolnictwa francuskiego i polonijnego, nauki i życia w polskim liceum w Paryżu, relacji polsko-francuskich i rzeczywistości wojennej we Francji, organizacjach polonijnych, następnie świadek opowiada o repatriacji i warunkach życia podczas jej trwania, a także o pierwszym okresie pobytu na tzw. Ziemiach Odzyskanych w Bolesławcu, wspomina też swoją pracę we wrocławskich przedsiębiorstwach PAFAWAG, Wrocławskie Zakłady Metalurgiczne, Zakłady Sprzętu Grzewczego oraz pobyt w Tunezji na kontrakcie zarobkowym; relacja jest nasycona wieloma szczegółami i pobocznymi wątkami wnoszącymi dodatkowe informacje na tematy obyczajowe i społeczne w optyce relacji polsko-francuskich i relacji polskich imigrantów z różnych stron Europy.   Zakres chronologiczny: 1930-2015   Miejsca wydarzeń: Ormoy-le-Davien (Francja), Trumilly (Francja), Paryż (Francja), Bolesławiec (woj. dolnośląskie), Wrocław (woj. dolnośląskie), Gdańsk (woj. pomorskie), Bordeaux (Francja), Chomentówek (pow. kielecki, woj. świętokrzyskie), Szczecin (woj. zachodniopomorskie), Warszawa (woj. mazowieckie), Międzylesie (woj. dolnośląskie), Tarnowskie Góry (woj. śląskie), Jelenia Góra (woj. dolnośląskie), Susa (Tunezja), Tunis (Tunezja), Wałbrzych (woj. dolnośląskie)

Uganda, Masindi, 1943 r. Sierociniec, klasa III przeniesiona w całości w czerwcu 1945 r. do Rongai (Kenia). Górny rząd od lewej: Tadek Sapiecha (w hełmie), Giena Niejadlik (z grzywką), Zosia Kłusek, Tereska Kowal, Zosia Ostrowska, Wanda Leniec, Maryska Pilipczuk, Józia Kraus, Jadzia Bechert, Halina Waszkiewicz, Jadzia Kowalczyk, Polusia Gwizdak.Środkowy rząd: Gienek Wdowczyk (w czarnym berecie), Hanka Plackowska (z przepaską na włosach), Staszka Rojek, Jasia Jodkowska, Józka Kasznia, Władka Nowaczyk. Siedzą od lewej: Heńka Dardzińska, Andzia Sikorska, pani Minkowska, wizytator szkolny p. Kinasz-Surowiecki, p. Pomorska, stoi Tereska Kułakowska, kierowniczka szkoły p. Maria Kułakowska, Nastka Witruk. Z lewej strony (nie sa uczniami III klasy) Jagusia Mackiewicz (suknia w paseczki), Zosia Sikorska, Ola Ostrowska, poniżej Danka Rut (nad Wdowczykiem), Gienia Przychodzień (obok Wdowczyka), Sabina Wdowczyk (marynarski kołnierz). P. Kinasz trzyma małą siostrę Hanki Plackowskiej.

Relacji Ewy Sudoł-Kozłowskiej, córki zesłanej wraz z rodziną na Syberię Haliny Kozdroń (ur. 27.12.1933 r.), która to rodzina (matka, brat matki oraz babcia świadek) opuściła terytorium ZSRR wraz z żołnierzami gen. W. Andersa i została przez Anglików umieszczona w obozie dla uchodźców w Tengeru w Tanganice (ob. Tanzania); świadek wspomina trasę ewakuacji rodziny, warunki panujące w obozie, organizowanie się uchodźców, działające tam stowarzyszenia (harcerstwo), życie religijne, kontakty z ludnością miejscową, a następnie powrót do Polski i pierwsze lata funkcjonowania rodziny w Polsce; relacja jest oparta o opisywanie zdjęć pokazywanych przeprowadzającemu wywiad, przez co jest nieco chaotyczna, poza tym wypowiedzi świadek często są na dużym poziomie ogólności.   Zakres chronologiczny: 1939-1950   Miejsca wydarzeń: Brest (Brześć nad Bugiem, daw. woj. poleskie, Białoruś) , Syberia, Kazachstan, Tengeru (Tanzania), Mombasa (Kenia), Karaczi (Pakistan), Teheran (Iran), Bombaj (Indie), Łódź (woj. łódzkie), Wrocław (woj. dolnośląskie), Jelcz-Laskowice (pow. oławski, woj. dolnośląskie)

Relacji Ireny Szpindor dotycząca losów jej rodziny przed i w czasie II Wojny Światowej - świadek wspomina swoich niemieckich przodków przybyłych na Wołyń około przełomu XIX i XX wieku, opisuje przyjazne relacje pomiędzy Polakami, Ukraińcami i Żydami zamieszkałymi w okolicy, ostatnie przedwojenne wakacje, wkroczenie wojsk niemieckich a później radzieckich do Rawy Ruskiej, wywózkę części rodziny do ZSRR, ucieczkę przed UPA, przyjazd i pierwsze lata we Wrocławiu; opowiada też historię tej części rodziny, która wywieziona do ZSRR opuściła jego teren po układzie Sikorski-Majski i znalazła się w obozie dla polskich uchodźców w Tengeru w Afryce.   Zakres chronologiczny: lata 30. XX w. - 1948 Miejsca wydarzeń: Rava-Ruska (Rawa Ruska, daw. woj. lwowskie, Ukraina), Aktyubinska Oblast (Kazachska Socjalistyczna Republika Radziecka), Tengeru (Tanzania), Brzesko (woj. małopolskie), Wrocław (woj. dolnośląskie), Jastarnia (pow. pucki, woj. pomorskie), Lwów (Ukraina), Rawicz (woj. wielkopolskie), Okocim (pow. brzeski, woj. małopolskie), Wieliczka (woj. małopolskie), Tarnowskie Góry (woj. śląskie), Kraków (woj. małopolskie)

Afryka, Uganda, Masindi, 1943 r. Sierociniec przeniesiony w całości w czerwcu 1945 r. do Rongai (Kenia). Siedzą w środku wychowawczynie: p. Śnieżko (z białym kołnierzykiem), p. Elżbieta Lesiak, inspektor szkolny p. Kinasz-Surowiecki, kierownik sierocińca p. Kwiatkowski, wychowawczyni NN, dalej wychowawczynie panie Szmidt i Warchałowa (z białym kołnierzykiem).

Uganda, Afryka, Cabarega School koło Masindi, początek 1943 roku. Sierociniec. Dzieci już odkarmione, ale włosy jeszcze nie odrosły. Dzieci były strzyżone "na glacę" z powodu wszy. Włosy oraz ciuchy z Rosji były palone na stosie i aż skwierczały.

Stefan Żywotko, wieloletnii trener piłkarski, opisuje karierę piłkarza w przedwojennym Lwowie oraz w szczecińskich klubach, pracę jako trenera w szczecińskiej Arkoni oraz Pogoni, a także w Warcie Poznań i Arce Gdynia, wspomina Kazimierza Górskiego, Ryszarda Koncewicza czy Zygmunta Czyżewskiego, opisuje kuluary piłkarskich klubów i środowiska sportowego, w tym problemy z alkoholem w środowisku piłkarskim, pracę w algierskim klubie Jeunesse Sportive de Kabylie, z którym zdobył trofea krajowe oraz afrykańskie, opisuje również życie codzienne w międzywojennym Lwowie, powojennym Szczecinie, a także w Tizi Wuzu lat 1977-91, wydarzenia związane z wojną domową w Algierii, która zmusiła go do opuszczenia Afryki.   Zakres chronologiczny: 1920-1991   Miejsca wydarzeń: Lwów (Ukraina), Szczecin (woj. zachodniopomorskie), Poznań (woj. wielkopolskie), Gdynia (woj. pomorskie), Tizi Wuzu (Algieria), Hrubieszów (woj. lubelskie), Łuck (Ukraina), Koszalin (woj. zachodniopomorskie), Gdańsk (woj. pomorskie), Kraków (woj. małopolskie)

Relacja Mirosława Pożarskiego dotyczy aresztowania rodziny w Wołkowyskach, wywózki na Syberię, warunków życia w kołchozie, stosunków z miejscową ludnością, amnestii w 1941 roku, pobytu w Uzbekistanie, wstąpienia do szkoły Junackiej i pobytu w Persji i Afryce, lat powojennych i okresu po powrocie do Polski, studiów w Warszawie, wyjazdu do Ostródy.   Zakres chronologiczny: 1929-2017   Miejsca wydarzeń: Syberia, Archangielsk (Rosja), Szafrikan, Buchara (Uzbekistan), Kermine (Nawoi,Uzbekistan),  Outdshroon (Republika Południowej Afryki), Tanzania, Kenia, Przylądek Dobrej Nadziej, Isfahan (Iran), Teheran (Iran), Bombaj (Indie), Czechowice-Dziedzice (pow. bielski, woj. śląskie), Chicago (Stany Zjednoczone Ameryki), Wrocław (woj. dolnośląskie), Gdańsk (woj. pomorskie), Warszawa (woj. mazowieckie), Bydgoszcz (woj. kujawsko-pomorskie), Białystok (woj. podlaskie), Ostróda (woj. warmińsko-mazurskie), Olsztyn (woj. warmińsko-mazurskie), Częstochowa (woj. śląskie)

Portret grupowy polskich dzieci przystępujących do Pierwszej Komunii Świętej w obozie polskich uchodźców w Tengeru. Dzieci trzymają wizerunki Matki Boskiej Ostrobramskiej. Pomiędzy dziećmi kapłan w komży, birecie i ze stułą. W tle ceglany, kryty trzciną kościół pw. św. Andrzeja Boboli oraz chaty obozu.

Portret zbiorowy polskich skautek z obozu dla polskich uchodźców w Tengeru. W środku siedzą opiekunki. Zdjęcie wykonano w niezidentyfikowanej lokalizacji.

Portret zbiorowy czwórki zakonnic, prawdopodobnie z zakonu nazaretanek, obecnych w obozie dla polskich uchodźców w Tengeru. Pierwsza z lewej u góry siostra Maria Bronig (lub: Bronia). Z relacji świadek nie wynika jasno, czy były to zakonnice obecne w Afryce na misji, czy przybyłe wraz z uchodźcami wywiezionymi na Syberię (w 1941 r. wywieziona z Wilna siostry nazaretanki z domów wileńskiego i grodzieńskiego)

Portret zbiorowy - dziewczynki spośród polskich uchodźcow w Tengeru wraz z dwoma duszpasterzami - z lewej ksiądz doktor Jan Śliwowski (proboszcz osiedla), z prawej ksiądz kanonik Piotr Rogiński. Wśród dziewczynek pierwsza z prawej - Halina Kozdroń.

Portret zbiorowy - rodzina Kozdroń pomiędzy chatami obozu dla polskich uchodźców w Tengeru, stoją od lewej: Andrzej, Leokadia (matka) i Halina; siedzi teściowa Leokadii Kozdroń, nieznanego imienia. Zdjęcie wysłane mężowi Leokadii Kozdroń przebywającemu w Polsce. Na odwrocie napis: "Ażebyś sobie nas przypomniał. Zasyłam Ci naszą rodzinę. Tengeru 25. XI 1946"

Halina Kozdroń przed niezidentyfikowanym kościołem w okolicach Tengeru.

Kościół w okolicach obozu dla polskich uchodźców w Tengeru

Pracownice piekarni zorganizowanej w obozie dla polskich uchodźców w Tengeru, wraz z niezidentyfikowanym mężczyzną, przy ławie zastawionej wypieczonymi chlebami; pierwsza od prawej Leokadia Kozdroń.

Portret zbiorowy grupki osób spośród polskich uchodźców, przybyłych do Afryki z terenów ZSRR po układzie Sikorski-Majski; trzecia od lewej Leokadia Kozdroń, czwarta od lewej Halina Kozdroń; chłopiec w czapce to Andrzej Kozdroń.

Portret zbiorowy grupki osób spośród polskich uchodźców, przybyłych do Afryki z terenów ZSRR po układzie Sikorski-Majski; za nimi charakterystyczne drzewo; pierwsza od prawej Leokadia Kozdroń, chłopiec w czapce to Jerzy Kozdroń.

Popiersie starszej kobiety, prababki Ewy Sudoł-Kozłowskiej, babki Haliny Kozdroń, w obozie dla polskich uchodźców w Tengeru, przybyłych tam z terenów ZSRR po układzie Sikorski-Majski.

Polscy uchodźcy z obozu w Tengeru wyruszają w podróż powrotną do Polski na niezidentyfikowanej stacji w Afryce; pierwsza od prawej Halina Kozdroń.

Świadectwo szkolne. Szkoła powszechna III stop nia N 3. L. p. katalogu głównego 9. Uczennica Kłusek Zofia. Urodzona dnia - roku 1939 w Bojanówka, powiat Równe, wojew. Wołyń. Wyznania rzymkat, narodowości polskiej. Córka Franciszka i Julii uczęszczała w roku 1943 do klasy trzeciej ....

... Świadectwo. Zofia Kłusek urodzona dnia 5 lutego w roku 1932 w Bojanówce, województwa wołyńskiego, religii/wyznania rzymskokatolickiej. Uczennica klasy piatej b otzrymała za rok szkolny 1945/46 oceny nastepujące:lista osiągnięć Zofii Kłusek. Na odwrocie podpisy opiekuna klasy i kierownika szkoły.

Rysunek autorstwa Zosi Kłusek (obecnie Zofii Kłusek-Daniszewskiej), uczennicy Publicznej Szkoły Powszechnej w Rongai z okazji Święta Niepodległości. Rysunek ten powstał w Afryce pod koniec II wojny światowej.

Dwóch mężczyzn i chłopiec bawią się z małym lwem. Zdjęcie wykonano najprawdopodobniej w obozie dla polskich uchodźców w Tengeru. Chłopcem jest niejaki Adam, zaadoptowany w trakcie podróży z Kazachstanu do Afryki przez rodzinę Ireny Szpindor. Jednym z mężczyz być może jest wuj I. Szpindor, Leopold Schmidt.

Dzieci z sierocińca w obozie dla polskich uchodźców w Tengeru w strojach harcerskich podczas zabawy.

Grupa opiekunek dzieci z sierocińca w polskim obozie dla uchodźców w Tengeru wraz z dwójką dzieci; pierwsza i druga z lewej oraz pierwsza z prawej należały do rodziny Ireny Szpindor, która to rodzina zaadoptowała chłopca widocznego na zdjęciu.

Dzieci z sierocińca w obozie polskich uchodźców w Tengeru wykonują przedstawienie teatralne w strojach szytych przez opiekunki.

Dzieci z sierocińca w obozie polskich uchodźców w Tengeru wykonują przedstawienie teatralne w strojach szytych przez opiekunki.

Dzieci z sierocińca w obozie polskich uchodźców w Tengeru wykonują przedstawienie teatralne w strojach szytych przez opiekunki.

[Portret zbiorowy czterech spokrewnionych kobiet przed chatami w obozie dla uchodźców w Tengeru. Na odwrocie zdjęcia notatka] Tengeru 1947 Rodzina koło domku w którym mieszkamy zajmuję 3 takie domki. W jednym ja śpię i mała Janka, która jest na innych zdjęciach, w drugim Wila [Wilhelmina], Babcia [Grosicka] i druga mała Janka, która w tej chwili wybiegła się bawić w 3cim Grażyna i Adaś i w tym mieści się jadalnia. A Zosia -/ [w prawym górnym rogu nieczytelny dopisek]

Trzeci Maj w Afryce. Masindi 1945. [Zdjęcie z marszu dzieci polskich w Afryce świętujących dzień 3 maja. Fotogrfia pochodzi z kolekcji Zofii Kłusek-Daniszewskiej.].

Troje dzieci i dwie opiekunki z sierocińca w obozie dla polskich uchodźców w Tengeru, stojący na drodze przy drogowskazie z napisami "KONGEI / CARE" oraz "MOMBO"; w tle wzniesienie; jednym z dzieci jest zaadoptowany przez rodzinę Ireny Szpindor Adaś. Mombo - miejscowość w północno-wschodniej Tanzanii, u podnóża gór Usambara; Kongei - dziś mieści się tam szkoła, w czasie wojny zapewne ochronka.

Dwoje dzieci z obozu dla polskich uchodźców w Tengeru w strojach przeznaczonych do odegrania przedstawienia teatralnego; w tle zabudowania i niewyraźny kontur góry, być może Meru.

Dwoje dzieci z obozu dla polskich uchodźców w Tengeru w strojach ludowych, być może przeznaczonych do odegrania przedstawienia teatralnego; w tle zabudowania.

[Dwie kobiety na podwórzu bawią się z grupą szczeniaków, w tle długi, parterowy dom z podcieniami i poddaszem; stojąca kobieta należy do rodziny Ireny Szpindor; na odwrocie zdjęcia napis:] Kongei 1947. Wypoczynkowy dom w którym spędzam urlop. Koło mnie gospodyni i właścicielka pensjonatu P. Köstliech, z którą rozmawiam po niemiecku, a wtedy zaniedbuję angielski język, którym narazie [!] nie b. mocno władamy. Kongei - miejscowość w północno-wschodniej Tanzanii, u podnóża gór Usambara.

[Dwie kobiety z grupką szczeniaków przy zabudowaniach w Kongei; kobieta z prawej należy do rodziny Ireny Szpindor, kobieta z lewej, niejaka Köstlieh, jest właścicielką pensjonatu w Kongei; na odwrocie zdjęcia napis:] Kongei 1947. Znowu właścicielka ze mną przy tych samych pieskach. Ona sama urodziła się w Afryce, ale ojciec jej, który już nie żyje pochodził z Katowic, mówi lepiej po ang. ale chętnie chociaż słabiej mówi po niem. Kongei - miejscowość w północno-wschodniej Tanzanii, u podnóża gór Usambara.

Portret zbiorowy: 5 dzieci i 6 opiekunek z sierocińca w obozie dla polskich uchodźców w Tengeru; kobiety pierwsza i druga od lewej należą do rodziny Ireny Szpindor; wśród dzieci drugi od lewej zaadoptowany przez rodzinę I. Szpindor chłopiec o imieniu Adaś. Na podstawie relacji I. Szpindor i podpisów na zdjęciach trudno jednoznacznie stwierdzić która z kobiet jest matką I. Szpindor.

[Dwoje dzieci przy drzewiastej papai, z tyłu przy szopie stoją dwie kobiety - w obozie dla polskich uchodźców w Tengeru; kobieta z prawej strony jest krewną Ireny Szpindor, chłopiec widoczny na zdjęciu, Adaś, jest adoptowanym przez rodzinę I. Szpindor; na odwrocie zdjęcia notatka:] Tengeru 1947. Koło kuchenki w ogródku naszym. Dzieci wspinają się po smaczne owoce zwane papajami. Drzewo to jest własnego chowu, które owocuje już w 9tym miesiącu. W tyle ja stoję i nasza służąca.

Grupa dzieci z obozu dla polskich uchodźców w Tengeru wraz z opiekunką przy drzewie nieustalonej nazwy.